İşletme masraflarında ciddi artış devam ediyor !

Üretim maliyetinin rekor seviyede arttığı pek çok sektörde artık çarklar zor dönüyor. Sanayide alarm zilleri çalıyor. Artan maliyetlerden dolayı yeni projeler durma noktasına gelirken şirketlerde işletme sermayesi ihtiyacı yaşanıyor. Maliyet baskısıyla kârlılıkların azaldığını söyleyen yöneticiler, verimliliğe, maliyet azaltıcı önlemlere odaklanıyor.

2024, hem Türkiye hem dünya için zor bir yıl oldu. Üretim maliyetleri rekor seviyede arttı.

Ağaç sektörü bundan ciddi nasibini aldı. Hammadde,işçilik,enerji ve kiralar derken kar marjları çok azaldı.

Diğer sektörlere gelince ;

Eczacıbaşı Topluluğu CEO’su Atalay Gümrah, “2023’te kârlılıkta en büyük baskıyı en çok maliyetler tarafından yaşadık” diyor. LC Waikiki Mağazacılık Genel Müdürü Berna Akyüz Öğüt, girdi maliyetlerindeki aşırı artışın fiyatlandırmada ve rekabet etmekte zorluk yarattığını söylüyor. Son iki yılda rekor seviyede yükselen maliyetlerin, jeopolitik krizler, döviz kurundaki yukarı yönlü gidişat ve enflasyonla birlikte bu yıl ve 2025’te de artmaya devam etmesi bekleniyor. Özellikle Yemen’deki Husilerin Kızıldeniz’e giren gemilere yönelik saldırıları Kızıldeniz-Süveyş Kanalı güzergahını durdurma noktasına getirmesiyle küresel ticareti etkileyecek büyük bir krizin başlamasından endişe ediliyor. Bu durumda hammadde ve enerji fiyatlarına ek olarak navlundaki artışların katlanarak artması bekleniyor. Geçtiğimiz yıl aralık sonunda yapılan asgari ücret artışı da şirketlere önemli bir maliyet artışı getirdi.

REKOR DEĞİŞİM 

Üreticiler açısından yüksek enflasyon üretim maliyetlerinde önemli bir baskı oluşturuyor. Özellikle enerji, hammadde ve iş gücü maliyetlerinde yaşanan yüksek artışlar, şirketlerin kârlılığını olumsuz etkiliyor. 2021 yıl sonundan 2023 yılı sonuna dek son 2 yılda yılda gıdadan inşaata, mobilyadan yazılıma, tekstilden enerjiye kadar pek çok sektörde üretim maliyetlerinde artış yaşandı. 2 yıl öncesine göre yazılım şirketlerinde üretim maliyeti 3 kattan fazla artarken gıda sektöründe 6 katına varan artış mevcut. Mobilya sektöründe 2021 yılında 100 TL’lik birim maliyet, 2023’te 390 TL bandına geldi. 2021’e göre 2023’te bir doğal gaz santralinin üretim maliyeti yaklaşık yüzde 425 arttı. Elektrik fiyatları 2 yılda 3’e katlanırken lojistikteyse maliyetler karayolu taşımacılığında 6 kat, navlundaysa 4 katına çıktı. 2021’de tonu 100 TL’ye üretilen bir birim çimentonun üretim maliyeti 500 TL’ye ulaştı. Doğal gaz fiyatlarındaki artışın enerjide üretim maliyetlerinde önemli rol oynadığını söyleyen Akenerji Genel Müdürü Serhan Gençer, “TL’de yaşanan değer kaybı sonucu dolar kurunun yaklaşık yüzde 160 yükselmesi doğal gaz fiyatlarının artışının üzerinde bir maliyet yüküne yol açtı” diyor. Son 2 yılda yazılım şirketlerinin üretim maliyetlerinin 3 kattan fazla arttığını söyleyen Obase Kurucu Ortağı ve CEO’su Dr. Bülent Dal, artan maliyetlerin sektörde maliyet yönetimi zayıf şirketler için batık şirket sorununu gündeme getirdiğini belirtiyor. Artan maliyetler nedeniyle şirketlerin giderlerini karşılayamaz hale geldiğini söyleyen Dal, “Maliyet artışları, şirketlerin personel sayısını azaltmasına veya yatırımlarını ertelemesine neden oluyor” diyor.

PROJELER DURDU

Üretim maliyetinin hızla arttığı pek çok sektörde çarklar zor dönüyor. Bu sektörlerin başında gelen inşaatta da artan maliyetlerden sonra pek çok proje durdu ya da durma noktasına geldi. 2021’de 100 lira olan inşaat üretim maliyetinin bugün 450 liraya ulaştığını söyleyen Konutder Yönetim Kurulu Başkanı Ramadan Kumova, artan maliyetler nedeniyle gayrimenkul sektörünün son 5 yıldır küçüldüğünü belirtiyor. Asgari ücrette yapılan yüzde 49’luk artışın iş gücü maliyetlerinde yeni bir yük yaratacağını belirten Kumova, “Satıştaki düşüş üretimde de azalmayı beraberinde getiriyor. Üretici artan maliyetler karşısında projelerini hayata geçiremiyor. Ertelenen ve bekletilen projelerin sayısı artıyor” diyor. İnşaat şirketlerinin ruhsat sayısındaki düşüşün de bunu gösterdiğini söyleyen Kumova, bu durumun yeni konut üretilmesini engelleyeceği gibi sürekli artan kira sorununu da tırmandıracağını belirtiyor. 2023’ün inşaat sektöründe yüksek maliyet yılı olarak hatırlanacağını vurgulayan Özyurtlar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Tamer Özyurt, yüksek girdi maliyetlerinin sektörü olumsuz etkilemeye devam ettiğini belirtiyor. Özyurt, “Enflasyondaki artış, alım gücündeki azalma ve ekonomik dengesizlik inşaat ve gayrimenkul sektörünü durma noktasına getirdi” diyor. Her sektörün darboğazda olduğunu ve tüm kesimlerde çarkın çok zor döndüğünü söyleyen Özyurt, sektörün nefes alması için konut arzının ve satışların artırılması gerektiğini ifade ediyor. Gayrimenkul piyasasını canlandırmak için dar gelirlilere yönelik projeler geliştirdiklerini söyleyen Özyurt, ulaşılabilir projeler üreterek, en kolay ödeme şekillerini oluşturduklarını ve ev sahibi olmayı mümkün olan en uygun hale getirdiklerini ifade ediyor.

KUR ETKİSİ

Pek çok sektörde maliyetleri artıran en önemli nedenlerin başında son 2 yılda 4 kat artan döviz kuru bulunuyor. Bu durum şirketlerin sermaye ihtiyacının artmasına neden oluyor. Hem enflasyon hem global fiyat artışlarının şirketlerin işletme sermayesi ihtiyacını artırdığını söyleyen Burgan Bank Genel Müdürü Murat Dinç, “Pek çok işletme eskiden 100 TL’ye yaptıkları üretimi, bugün 150-200 liraya yapıyor” diyor. Yaptığımız maliyet araştırması da demirden otomotive ve gıdaya kadar pek çok sektörde işletme sermayesi ihtiyacının arttığını gösteriyor. Üretim maliyetlerinin son 2 yılda yüzde 500 oranında arttığını söyleyen Pakun Üretim Müdürü Harun Çiğdem, 1 ton buğdayın 2021 yılında 100 TL’lik maliyetle öğütülebildiğini, yaşanan maliyet artışları sonucunda bugün birim fiyatın 600 TL’ye yükseldiğini belirtiyor. Şirketlerin sermaye ihtiyacının arttığı bu dönemde en önemli sorunun finansman maliyetlerindeki artış olduğunu söyleyen Çiğdem, “Döviz ve enerji kaynaklı maliyet artışlarına, hammadde fiyatlarındaki 4 kata varan artış eklenince şirketler işletme sermayesi ihtiyacı duymaya başladı ve önemli bir sermaye artırımı gereksinimi doğdu” diyor. 2023’te 1,2 milyondan fazla araç satışıyla tarihin en yüksek araç satışını gerçekleştiren otomotiv sektöründe de maliyetler son 2 yılda hızla arttı. OSS Başkanı Ali Özçete, otomotivdeki problemlerin başında döviz kuru ve kurdaki artışın geldiğini söylüyor. 2021 yılında 100 TL’ye mal olan bir birimlik üretimin geçen yıl sonunda 339 TL’ye mal olduğunu söyleyen Kutes İcra Kurulu Başkanı Ali Esat Kutmangil, bunun sanayiciler için en önemli sonucunun işletme sermayesi ihtiyacının artması olduğunu belirtiyor. Kutmangil, “Yüksek faiz ortamında bu ihtiyaç, sanayide kâr marjları üzerinde baskı yaratıyor” diyor.

ARTIŞ DEVAM EDECEK 

Bu yıl asgari ücretin işverene maliyetinin 15 bin 762 TL’den 23 bin 643 TL’ye çıkmasından İsrail-Filistin çatışmasının yarattığı sıkıntılara kadar pek çok unsurun maliyetleri daha da artırması bekleniyor. Rusya-Ukrayna savaşının devam etmesi ve İsrail- Filistin çatışmasının Kızıldeniz üzerinden yapılan petrol-doğal gaz tedarikini kesintiye uğratması gibi siyasi krizler nedeniyle enerji sektöründe maliyet artışının kaçınılmaz göründüğünü söyleyen Akenerji Genel Müdürü Serhan Gençer, “Maliyet artışında her duruma hazırlıklı olmak gerekiyor” diyor. Gençer, 2024’ün ilk yarısında temkinli bir duruş benimseyip verimliliğe odaklanarak bu süreçte sürdürülebilir bir şekilde büyümeye devam etmeyi hedeflediklerini söylüyor. Son 2 yılda enerji maliyetlerinde 5 katlık bir artış olduğunu söyleyen İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Yönetim Kurulu Başkanı Çetin Tecdelioğlu, İsrail-Filistin çatışmasının enerji fiyatlarındaki baskıyı artırdığını vurguluyor. Maliyetler artınca fiyat tutturamadıklarını söyleyen Tecdelioğlu, “Rekabetçi gücümüzü kaybediyoruz ve rekabet edemiyoruz. Geçtiğimiz aralık ayında ihracatta yüzde 13,36’lık ciddi bir düşüş yaşadık” diyor. Sektörde finansman ihtiyacının arttığını, kapasite kullanım oranının yüzde 50’lere düştüğünü söyleyen Tecdelioğlu, bu yıl yüzde 40’lar seviyesinde maliyet artışı bekliyor. Bunun da büyük oranda işçilik maliyetlerindeki artıştan kaynaklanacağını söyleyen Tecdelioğlu, şöyle devam ediyor: “Siparişler azalınca vardiyalarda düşüş oldu. Enflasyonla işletme sermayeniz eriyor, finansmana olan ihtiyaç gittikçe arttı. 2024’te ilk iki çeyreğin çok zorlu geçeceğini öngörüyoruz.”

ÖNLEM ALIYORLAR

Maliyetlerin bu yıl da artmaya devam edecek olmasıyla şirketler, verimlilikten tedarik ve stok optimizasyonuna kadar pek çok önlemi hayata geçiriyor. 2021 yılında 100 TL’ye yapılabilen birim üretimin 2023 yılında halı sektöründe 250 TL’ye yatak sektöründeyse 300 TL’ye yükseldiğini söyleyen Acme Holding Yönetim Kurulu Başkanı Tolga Batallı, önümüzdeki dönem için halı sektöründe üretim maliyetlerinde yüzde 35-40 artış öngörüyor. Yatak sektöründeyse yüzde 50’lik maliyet artışı bekleyen Batallı, “Artan maliyetler karşısında verimliliği ve ölçek büyüklüğünü artırıyoruz. Daha fazla teknolojik ve katma değeri yüksek ürünler üretmeye odaklanıyoruz” diyor. Son 2 yılda elektrik müteahhitliği alanında 2021 yılında 100 liraya yapılabilen bir imalatın günümüzde 300 lirayı geçtiğini söyleyen Orge Enerji Yönetim Kurulu Başkanı Nevhan Gündüz, önümüzdeki 2 yıllık periyotta maliyetler tarafında yüzde 100’ün üzerinde bir artış öngörüyor. Doğru proje, kontrat seçimi, nakit akışı ve tahsilat yönetimi tercihlerinde bulunmayan şirketlerin maliyet artışlarının etkisiyle piyasa dışı kaldığını söyleyen Gündüz, artan maliyetlere karşı son birkaç yıldır, devam eden işlerinin büyük bölümünün döviz sözleşmeli işlerden oluşmasının döviz kuru riskini sınırlayıp avantaj sağladığını anlatıyor. Gündüz, “Tedarikçilerle yapılan forward sözleşmelerle emtia riskinin de minimize ediyoruz” diyor. Bu yıl maliyetlerde enflasyon oranında bir artış beklediklerini söyleyen Kutes İcra Kurulu Başkanı Ali Esat Kutmangil de maliyet artışlarına karşı aldıkları en önemli önlemin müşterilerle yaptıkları fiyat eskalasyon anlaşmaları olduğunu ifade ediyor. Kutmangil, “Ayrıca hammadde ve elektrik kalemlerindeki maliyet artışlarını veya azalışlarını fiyatlarımıza çeyreklik olarak düzenli olarak yansıtıyoruz” diyor.

FİYATLARA YANSIMADI 

CEO ve iş insanlarına göre hemen her sektörde rekor maliyet artışları fiyatlara yansıtılamadı. Yükselen işletme sermayesi ihtiyacına son dönemde finansmana erişimdeki zorluk ve yüksek faiz oranları da eşlik edince sektör şirketlerinin finansman maliyetlerinin arttığını söyleyen Medcem Çimento Grubu CEO’su Mehmet Ali Ceylan, üretim maliyetlerindeki artışın ürün fiyatlarına yansımadığını düşünüyor. Yabancı para cinsinden maliyetler yükselirken satış fiyatlarının sabit kalmasıyla ihracatçı şirketlerin kârlılıklarının baskı altında kaldığını söyleyen Ceylan, “Özellikle ihracatçı çimento şirketleri yıllık sözleşmelerle sabit fiyatla ürün sattıkları için yıl içerisinde oluşan maliyet artışlarını müşterilerine yansıtması mümkün değil” diyor. Maliyet artışlarına karşı Ceylan, stok yönetim optimizasyonları başta olmak üzere hedging, üretim verimlilik uygulamalarını devreye aldıklarını ifade ediyor. Üretim maliyetleri artışının rekabeti olumsuz etkilediğini ve firmaların fiyat tutturmakta zorlandığını söyleyen Ege Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği Başkanı Jak Eskinazi, enflasyon oranında artmayan döviz kurunun ihracatçının yurt dışında fiyat tutturmasını iyice zorlaştırdığını ifade ediyor. Tekstil sektöründe sadece pamuklu ürünlerde hammadde fiyatlarındaki azalmaya bağlı olarak 2021’e göre olumlu bir durum olduğunu söyleyen Eskinazi, “Fiyatlarda yaşanan artış, ana pazarlarımızda yaşanan talebin daralmasıyla birleşince rekabet etmemizi zorlaştırdı ve üretim kapasitelerinin düşmesine neden oldu. İşletme gider kalemlerinin artmasıyla sermaye ihtiyacı ve finansman sorunu doğdu” diyor. Husilerin saldırılarıyla dünyadaki konteyner trafiğinin üçte birinin gerçekleştiği Kızıldeniz geçişlerinin durma noktasına gelmesi taşıma maliyetlerini önemli ölçüde artırıyor. Hatta pek çok sektörde taşıma maliyetleri ürünün kendi fiyatını geçmiş durumda olduğu görülüyor. 2021’de 4.500-4.700 TL civarında olan ortalama navlun ücretinin 2023 sonunda 14 bin TL seviyesini geçtiğini söyleyen Tırport Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Akın Arslan, aynı sürede motorinin 5,5 kat arttığına dikkat çekiyor. Navlundaki artış hızının akaryakıtın gerisinde kaldığını söyleyen Arslan, “3 yılda akaryakıt fiyatlarının 6 kat artmasına rağmen navlun sadece 4 kat arttı. 2024 yılı sonunda enflasyonun da etkisiyle navlun maliyetlerinin yüzde 100’e yakın artmasını bekliyoruz” diyor.

KAYNAK : CAPİTAL

(Not : Habere bazı eklemeler yapılmıştır)