Süper Uzun Ahşap: Yeni Nesil Ahşap Gökdelenlere Doğru

Gün geçmiyor ki ahşap yapılar hakkında bizlere heyecan veren bir gelişme olmasın. Günümüz gökdelen yarışlarında 1 km’lik limite ulaşılmak üzere. Çok yakın bir gelecekte bu yüksekliğin de üstünde binalar yapılacaktır. Bu yarış şimdilik betonarme ve kısmen çelik arasında sürmekte. Peki ahşap bu yarışa girebilir mi? Haklısınız ahşap ve gökdelen şimdilik yana yana pek yakışmayan kelimler ama ya bu mümkünse?

Bu yazımda sizlere kısaca yüksek ahşap yapıların tarihçesinden, şimdiki ve gelecekteki durumundan bahsetmeye çalışacağım.

Yüksek Yapı Nedir?

Öncelikle yüksek yapı kavramını açıklamak faydalı olacaktır. Bu konudaki en büyük otorite olan The Council on Tall Buildings and Urban Habitat’a (Yüksek Binalar ve Kentsel Yaşam Alanı Konseyi) göz atılabilir. Yüksek Binalar ve Kentsel Yaşam Alanı Konseyi, yüksek binaları ölçmek ve tanımlamak için uluslararası standartları geliştiren ve “Dünyanın En Yüksek Binası” gibi atamaları yapan kurumdur (Choietal., 2017).

Önemli yüksekliklere ulaşan yüksek binalar üç alt grupta sınıflandırılır:

• Uzun
• Süper uzun
• Mega uzun

Ahşap; ağaçlardan elde edilen, kendi rengi ve dokusu olan organik bir malzemedir. Çok uzun zamanlar önce inşa edilen yapılarda inşaat malzemesi olarak ahşap kullanıldığını gösteren birincil kaynaklara göre ahşap, var olan ve en uzun süredir ayakta kalan yapı malzemelerinden biridir.

Ahşap kelimesi, “inşa etmek” anlamına gelen eski bir İngilizce kelime olan “timbrian”dan alınmıştır (Dogne & Islamia, 2016).

Her biri farklı büyüme oranlarına, yapısal özelliklere ve dayanıklılık derecelerine sahip olan ahşabın elde edilebileceği binlerce ağaç türü vardır (Structural Timber Association, 2014).

Ahşabın Tarihsel Süreci

Uzun ahşap yapılar yüzyıllardır var olmuştur. 1.400 yıl önce Japonya’daki uzun pagodalar 32.25 m. yüksekliğe kadar ahşaptan inşa edilmiş olup bugün hâlâ yüksek sismik ve nemli iklim ortamlarında ayakta durmaktalar (Green, 2012).

Mimari ve tarihsel açıdan etkisi muazzam olan Borgund Stave Kilisesi, çok iyi korunmuş, en çok araştırılan ve “en tipik” kuzey kilisesi olarak bilinir. 1180 yılında inşa edilmiştir. Yükseklik yaklaşık 20 m. Song / Norveç (Tompsen, 2020).

Maramures, Romanya’da Karpat Dağları’nın kuzey bölgesinde yer alan bir bölgedir. Bölge, çok sayıda iyi korunmuş Ahşap Kilise ile ünlüdür. 1850’den önce inşa edilen tahmini ahşap kilise sayısı 94’tür (Constantinescu, 2015).

19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, çelik ve donatılı betonun (betonarme) ortaya çıkmasıyla birlikte, ahşap inşaatçıların ve tasarımcıların bilgilerinden kalkmaya başladı. Bununla birlikte son 30 yıldan beri ahşap, geniş yüksek yapılar için yapı malzemesi olarak tercih edilmeye başlandı.

Bu rönesansın nedenlerini şöyle sıralamak mümkün:

• LVL (Lamine Kaplama Ahşap), CLT (Çapraz Lamine Ahşap) gibi yeni lamine ahşap malzemelerin kullanımın yaygınlaşması,
• Yeni tip bağlantı aparatları ve bağlantıların keşfi. (Örneğin, kendinden kılavuzlu yani malzemenin içine sürülürken kendi deliğini açabilen vidalar, slotlu çelik plakalar ve yüksek mukavemetli bulonlar aracılığıyla yapılan bağlantılar, vb.)
• Hem kimyasal hem de yapısal yeni ahşap koruma yöntemleri.